http://www.vnuspa.org |
Ðặng- Huy-Trứ (Ðặng-Hoàng-Trung , Hoàng-Trung )
Ðậu cử-nhân năm Quý-Mão, 1843; thi Hương, đậu thủ-khoa năm Ðinh-Mùi, 1847 (dưới thời vua Thiệu-Trị), làm quan dưới triều Nguyễn. Năm 1865 ông Ðặng-Huy-Trứ (cùng ông Nguyễn-Tăng-Doãn) đi công-tác sang Hương-Cảng (đời nhà Thanh bên Tàu), lần đầu tiên được biết đến Nhiếp-ảnh, ông có chụp hai tấm ảnh chân-dung và thuê vẽ hai bức truyền-thần đem về Việt-Nam. Năm 1867, khi sang Tàu lần thứ nhì, đến Quảng-Ðông, ông có nhờ một Hoa-kiều tên Dương-Khải-Trí mua hộ trọn bộ máy chụp ảnh dụng-cụ và hóa-chất làm ảnh; trở về Việt-Nam ông mở hiệu ảnh đầu tiên tại Hà-Nội vào ngày 14-3-1869, lấy tên là "Cảm-Hiếu-Ðường". Ông còn mở nhà in và nhà xuất-bản "Trí-Trung Ðường" tại Hà-Nội để phổ-biến kiến-thức, canh-tân dân-trí và bảo-tồn văn-hóa. Ông nhuận-sắc các bộ binh-thư cổ như Vũ kinh Chích-Trú (của một người họ Trần), Ký-sự Tân-biên (của Lương-Huy-Bích). Sau khi Pháp đánh Hà-Nội, lần thứ nhất, 1873, ông cùng Hoàng-Kế-Viêm rút lên căn-cứ Ðồn-Vàng kháng-chiến chống Pháp (c/c Ðồn-Vàng nguyên thuộc huyện Thanh-Sơn, tỉnh Hưng-Hóa, nay thuộc huyện Tam-Thanh, tỉnh Phú-Thọ). Ông mất tại Chợ Bến, gần căn-cứ Ðồn Vàng và được đưa về mai-táng ở quê nhà. Ông để lại hai bộ sách "Ðặng-Hoàng-Trung Thi" gồm 12 quyển và bộ sách "Ðặng-Hoàng-Trung Văn" gồm 4 quyển (hiện lưu-trữ tại nhà thờ họ Ðặng và tại thư-viện Hán-Nôm, thuộc Ủy-ban Khoa-học Xã-hội Việt-Nam tại Hà-Nội). Tỉnh Thừa-Thiên Huế và giới nhiếp-ảnh Việt-Nam phát-động phong-trào "Một giọt đồng để đúc tượng danh-nhân Ðặng-Huy-Trứ", và ngày 14-3-2007 dựng bức tượng bán-thân ông Ðặng-Huy-Trứ tại trường trung-học Ðặng-Huy-Trứ, tỉnh Thừa-Thiên. Tự-điển Bách-khoa Việt-Nam ghi nhận là Danh-nhân Nhiếp-ảnh Việt-Nam.
|