Máy Ảnh Zeiss Ikoflex
(05/08/08)



Ngay trước khi Thế-chiến thứ hai bùng nổ, Zeiss sản-xuất ba kiểu máy : hạng nhất Ikoflex III, hạng trung Ikoflex II và hạng tiết-kiệm Ikoflex I Kiểu Mới. Tất cả ống kính sản-xuất trước thế chiến đều không được tinh-hoá (coated).

Trong thời-gian chiến-tranh, không có ai giữ gìn sổ sách, tài-liệu chính xác nên khó biết được những gì xẩy ra cho Zeiss trong thời-giam đó.

Tuy nhiên, dường như Zeiss vẫn tiếp-tục sản-xuất một khoảng thời-gian dài trong thời chiến, dĩ nhiên là với số-lượng thấp. Có một số máy sản-xuất trong thời-gian này, sau chiến-tranh xuất-hiện ở Âu-châu, một số sang đến Anh và Mỹ (có lẽ do cựu chiến-binh Mỹ hay du-khách đem về), vì số hạng (serial number) của ống kính và máy cao hơn số hạng trước chiến-tranh. Một số ống kính sản-xuất trong thời-gian này được tinh-hoá.

Máy sản-xuất trong và sau thế chiến được chế-tạo ở cơ-xưởng Goerz ở Bá-Linh, nhưng rồi một phần cơ-xưởng Goerz của Zeiss Ikon bị bom tàn-phá, sau đó còn bị Liên-Sô tháo gỡ đem về nước... đến nỗi sau chiến-tranh, Zeiss phải trang-bị hoàn toàn lại từ con số không, từ máy móc, nguyên vật-liệu, lò nấu kính, đến dụng-cụ mài kính, đánh bóng kính, đo-lường, kiểm-phẩm, hoạ-đồ... Tuy nhiên phải đến khoảng 1948-49 trang-bị mới đầy đủ để sản-xuất những kiểu máy mới là Ikoflex Ia và Ikoflex IIa.

Phụ-tùng của máy Ikoflex hậu-chiến được nhiều nhiếp-ảnh-gia coi là thượng-đẳng : kính phụ-cận "Ikoprox" (như kính lọc, gắn vào ống kính để chụp cận) và kính lọc phân-cực (polarizing filter) được chế thành đôi để gắn vào ống kính chụp và ống kính quan-sát; bao da để đeo máy là cả một công-trình mỹ-thuật về bao da...

***


ZEISS "IKOFLEX I, KIỂU HẬU-CHIẾN", sản-xuất năm 1948.

Khoảng 1948 (hay 1947 ?), máy Zeiss Ikon lại tái xuất-hiện, trước hết là kiểu Ikoflex I.

Máy thay đổi rất ít : thân máy vẫn như cũ; ống kính có hai loại, có thể là Novar 75 mm f/3.5 hoặc Tessar 75 mm f/3.5 (ống kính Tessar được tinh-hoá), màng trập thay thế bằng màng trập Klio tốc-độ T, B và từ 1 tới 1/250 giây (dùng cho cả hai loại ống kính).

Không có tài-liệu nào đề-cập đến các kiểu máy khác như Ikoflex II hoặc III sản-xuất trong thời-gian này.


ZEISS "IKOFLEX Ia" (kiểu 854/16), sản-xuất năm 1950.

Năm 1950 đánh dấu sự hồi-sinh của Zeiss : máy móc nay mới được trang-bị đầy đủ, một hãng nhỏ trong tổ-hợp của Carl Zeiss là Zeiss-Opton bắt đầu sản-xuất ống kính có phẩm-chất tốt, được tinh-hoá là Zeiss-Opton Tessar và Novar.

Máy Ikoflex Ia cũng không phải là kiểu máy mới hoàn toàn. Thân máy vẫn là loại Ikoflex I, nhưng được cải-biến như sau : nút gắn flash thêm vào thân máy phía bên phải, ngay dưới núm lên phim; cơ-phận đếm phim tự-động mạ kền cũng ở thân máy phía phải; miếng kính mờ để lấy nét kiểu Fresnel, nay sáng hơn và sáng vào đến tận 4 góc; bửng trước của nóc máy nay có một cửa sổ mở lên để có thể nhắm chừng trực-tiếp. Vỏ ống kính và bửng trước thân máy nay đúc thành một bộ-phận. Có cơ-phận ngừa chụp chồng và ngừa lên phim nếu chưa chụp.

Ống kính trang-bị cho Ikoflex Ia là Zeiss-Opton Tessar hoặc Novar 75 mm f/3.5, màng trập Prontor SV, tốc-độ B, ST, từ 1 tới 1/300, tương-hợp flash MX. Tốc-độ chỉnh ở riềm ống kính bằng một cái lẫy.

Nhận dạng : ống kính Zeiss-Opton, màng trập Prontor SV, nút bấm máy không xếp lại như kiểu Ikoflex Ib.


ZEISS "IKOFLEX IIa" (kiểu 855/16), sản-xuất năm 1950-1956.

Ikoflex IIa là chiếc máy Ikoflex Ia cải-biến. Các đặc-tính chung của hai loại máy là : tấm kính mờ nay sáng hơn (Extrabrite), lên phim đồng-thời kích màng trập, cơ-phận đếm phim, ngừa chụp chồng, ngừa lên phim nếu chưa chụp, nút bấm ở thân máy, kính phóng đại ở nóc máy lớn và nhìn thấy cả bốn góc... sự khác biệt là ống kính và màng trập.

Khẩu-độ, tốc-độ, nay chỉnh bằng cần, từ trên nhìn xuống có hai cửa sổ nhỏ, một chỉ khẩu-độ, một chỉ tốc-độ. Ống kính trang-bị cho Ikoflex IIa là Zeiss-Opton 75 mm f/3.5, màng trập Compur Rapid, tốc-độ B và từ 1 tới 1/500 giây, tương-giao flash MX.

Năm 1953, máy Ikoflex IIa lại được cải-biến một lần nữa : bánh xe lên phim lớn hơn; núm để trả lại số và cửa sổ đọc số phim nay tách rời thành hai; lỗ cắm dây flash dời từ bửng hông về phía bửng trước, dưới vỏ bộ màng trập; vỏ bộ màng trập thay đổi kiểu; hai cửa sổ đọc khẩu-độ và tốc-độ nay phối-hợp thành một; cần chỉnh khẩu-độ, tốc-độ nay đổi thành bánh xe (theo kiểu Rolleiflex 1938. Cái cần duy-nhất còn lại là cần chỉnh tương-giao flash MX. Màng trập nay là Synchro-Compur MX.


ZEISS "IKOFLEX Ib & Ic" (kiểu 856/16 và 886/16), sản-xuất năm 1956-1958.

Năm 1956, Zeiss quyết-định sản-xuất hai kiểu máy "tiết-kiệm", căn-cứ theo loại máy Ikoflex Ia.

Máy Ikoflex Ib (kiểu 856/16) sản-xuất tháng 3-56. Hộp buồng tối trên nóc náy nay chỉ có hai mảnh, kính phóng đại lớn hơn, thêm kính phóng đại nhỏ nhỏ để đọc khẩu-độ, tốc-độ. Nút bấm máy dời xuống khoảng 2/3 bề cao của bửng trước (cạnh ống kính) cho dễ bấm máy và khi bấm, máy đỡ rung. Nút bấm bẻ ra khi dùng, nhưng khi thôi chụp, xếp lại 90 độ cho gọn; móc để gắn dây đeo nhỏ gọn hơn và mạ kền...

Máy Ikoflex Ic (kiểu 886/16) sản-xuất tháng 8-56. Máy này được cải-biến hơn lên bằng cách thêm một quang-kế selenium, trên cao, phía bên phải của ống kính quan-sát (nhìn từ mặt trước), tên Zeiss Ikon và dấu hiệu được dời sang phía trái; quang-kế này có nắp che khi không dùng đến.

Ống kính trang-bị cho cả hai kiểu vẫn là ống kính Novar hoặc Tessar. Kiểu này chấm dứt vào tháng 10-1960.


ZEISS "IKOFLEX FAVORIT" (kiểu 887/16), sản-xuất năm 1957-1960.

Máy Ikoflex Favorit là một sự giao duyên giữa hai kiểu Ikoflex IIa (1953) với kiểu Ic (1956). Tên Favorit khắc vào vỏ bộ màng trập.

Ống kính trang-bị cho Favorit là Zeiss Tessar 75 mm f/3.5, màng trập Synchro-Compur, tốc-độ B, ST và từ 1 tới 1/500 giây, tương-giao với flash MX.

Máy Favorit ra đời vào tháng 3-1957 và chấm dứt vào tháng 4-1960 (máy Ikoflex Ic tồn-tại lâu hơn được sáu tháng).

***

(Tiếp theo)