Máy Ảnh Zeiss-Ikon Super-Ikonta (
05/08/08)
Zeiss-Ikon A. G. là hăng chế-tạo máy ảnh và ống kính nổi tiếng trên thế-giới, cơ-xưởng đặt tại Stuttgart, Đức. Hăng này do Carl Zeiss (1816-1888) thành-lập tại Jena, sau đó với sự cộng-tác và kế-nghiệp của Abbe và Rudolph Zeiss, sản-xuất kính hiển-vi, kính nhắm, kính thiên-văn, dụng-cụ trắc-địa, máy ảnh, ống kính và phụ-tùng nhiếp-ảnh... Một trong những loại máy ảnh do Zeiss-Ikon sản-xuất là máy xếp Super-Ikonta.
Để cùng t́m hiểu về loại máy ảnh Zeiss-Ikonta một cách thấu-đáo, đặc-biệt là với các bạn ảnh chưa có dịp dùng qua loại máy "vang bóng một thời này", hoặc những bạn quen dùng máy 35 mm ngày nay, có lẽ chúng ta nên cùng quay trở về hoàn-cảnh lịch-sử và kỹ-thuật nhiếp-ảnh thời 60 năm trước, khoảng giữa thập-niên 30.
Thời đó, đa số máy ảnh cỡ lớn vẫn c̣n dùng phim làm bằng âm-bản kính; số máy ảnh cỡ trung dùng phim cuộn đă khá nhiều; máy cỡ nhỏ dùng phim 35 mm vẫn c̣n ở trong giai-đoạn phát-triển... Trong bối-cảnh ấy, Zeiss-Ikon là một hăng máy ảnh Đức, với kiến-thức và kỹ-thuật tương-đối c̣n thô-sơ so với kỹ-thuật nhiếp-ảnh ngày nay (1995), xăn tay áo chế-tạo một kiểu máy ảnh cỡ trung, dùng phim cỡ 120, 220, 620 hoặc 116 (cỡ phim này không c̣n sản-xuất nữa), chụp được âm-bản từ 4.5 x 6 cm, 6 x 6 cm, 6 x 9 cm (hoặc cỡ 6.5 x 11 cm) trong cùng một máy. Máy hoàn toàn được chế-tạo bằng kim-loại, các cơ-phận như thân máy, càng, gọng, bánh xe răng, ḷ-xo, núm, nút... làm bằng thép, nhôm, đồng, thau... chắc, nặng, bền, đẹp...
Khởi đầu, ống kính trang-bị cho Super-Ikonta chỉ gồm có ba thấu kính, chẳng lớp thấu-kính nào được tinh-hóa, do đó h́nh ảnh chụp ra không sắc nét lắm, tương-phản nhẹ, chụp bằng phim màu, màu sắc không được trung-thực lắm... Sau này, ống kính Tessar có sáu thấu-kính, h́nh ảnh do đó sắc nét hơn.
Màng trập thường là màng trập lá "Compur", tối-tân và chính-xác nhất thời bấy giờ, tốc-độ nhanh nhất là 1/ 250 giây ! Sau này một số máy được trang-bị màng trập "Compur-Rapid", tốc-độ lên đến 1/ 400 giây hay màng trập "Synchro-Compur", tốc-độ lên tới 1/ 500 giây !
Trước khi chụp, ta mở lưng máy, lắp cuộn phim vào đó, gài đầu cuộn phim vào một cái lơi phía đối-diện, quay chậm chậm đến khi thấy mũi tên trên cuộn phim trùng với cái chấm trắng trong ḷng máy, bèn đóng lưng máy lại. Sau đó lên phim bằng cách vặn một cái núm lên phim, chăm chú theo dơi qua khung cửa sổ tṛn, màu-đỏ-đậm nơi lưng máy... khi nào thấy bàn tay trắng (in nơi cuộn phim) chỉ chỉ trỏ trỏ th́ cẩn thận vặn chậm lại, khi thấy số 1 hiện ra sau khung cửa sổ tṛn màu đỏ th́ ngừng.
Nh́n từ phía trước máy, t́m cái nút bấm hoặc cái chốt gài, bấm hay mở chốt, mở bung cánh cửa che ống kính : ống kính và buồng xếp tŕnh ra theo cánh cửa mở. Một hệ-thống càng, gọng vắt chéo như chữ X hay chữ Y căng ra, giữ cho ống kính và buồng tối nằm cứng ở vị-trí đă định. Máy đă sẵn sàng chụp... cũng có khi chưa.
Ta c̣n phải ṃ phía trước ống kính, bẻ hay quay ra một "khuỷu tay", trên đó có cái kính nhắm, gài hay xiết lại cho chắc. Sau đó ta phải chỉnh khoảng cách từ máy tới chủ-đề bằng cách ước-lượng xa gần, chỉnh nơi ống kính. Kế đó, ta lại phải ước tính khẩu-độ, tốc-độ bằng cách phối-hợp độ nhạy của phim (khoảng từ 25 đến 100 ASA/ ISO) với khẩu-độ và tốc-độ, cũng chỉnh nơi ống kính. Chưa hết, ta c̣n phải "kích" màng trập bằng cách bẻ một cái cần nơi riềm ống kính... Sau đó, ta dàn người mẫu hay chủ-đề của ta ra dưới cái nắng chói chang (cho khỏi thiếu sáng !), giữ cứng cái máy (hay bắt lên chân máy) rồi bấm. Nút bấm, trong những ngày đầu của hệ-thống Zeiss-Ikonta, đặt tại riềm ống kính (thường th́ hăng sản-xuất có tặng một sợi dây bấm mềm màu đen, dài khoảng 5 cm).
Khi chụp xong, ta bấm vào một chỗ đă định sẵn ở cái càng hay cái gọng chữ X hay chữ Y, ấn nhẹ xuống... buồng xếp và ống kính xếp lại gọn gàng xếp vào trong thân máy. Ta đạy nắp máy, gài cái chốt. Chiếc máy ảnh trở thành một khối chữ nhật nhỏ bằng cỡ bàn tay hoặc nhỏ hơn, bỏ vào túi áo veste được. Nhưng luôn luôn, máy được bán chung với cái bao da màu nâu đậm, có mấy cái niềng bằng thép mạ kền sáng lóe hay bằng đồng thau vàng chói... dây đeo bằng da.
Tất cả, được sản-xuất cách đây từ 60 năm (loạt máy đầu tiên), tới 35 năm (loạt máy chót). Tất cả các máy Zeiss-Ikonta sản-xuất trong thời-gian đó, ngoại trừ một số máy bị dập vùi quá đáng, ngày nay vẫn c̣n vận-hành được cả và vẫn tiếp-tục thu h́nh. Những đợt máy đầu, khi ống kính chưa được tinh-hóa, h́nh ảnh tuy không sắc nét lắm, tương-phản hơi dịu... nhưng đó lại là lợi điểm cho một số thể-loại đề tài (người ta đă chẳng gắn kính "xốp" lên ống kính máy Hasselblad hay Rolleiflex cũng chỉ với mục-đích làm cho h́nh ảnh bớt sắc nét đi đó hay sao ?). Thử tưởng-tượng, từ 35 năm tới 60 năm, những cơ-phận này vẫn làm việc, mà làm việc một cách chính xác, những ḷ xo vẫn căng, vẫn kéo... những bánh xe răng vẫn quay, vẫn chuyển... những lá màng trập vẫn mở, vẫn đóng, những càng, những gọng vẫn bung, vẫn xếp... khiến cho cái máy vẫn thu h́nh, vẫn chụp... Chính cái máy Zeiss-Ikonta, ngoài tính cách một tác-phẩm kỹ-thuật, c̣n là một tác-phẩm mỹ-thuật ! Bạn cứ ngồi ngắm cái máy Zeiss-Ikonta đi, tôi chắc bạn cũng sẽ đồng ư !
***
(
Tiếp theo)
