Một Chuyện Lư-Thú Về Chiếc Máy Ảnh Leica SL-2 (
05/26/08)
Năm 1980, phóng-viên nhiếp-ảnh Mark Meyer và phóng-viên viết bài Willard Clark được Arnold Drapkin, giám-đốc h́nh ảnh của tạp-chí Time đặt thực-hiện một thiên tài-liệu về Không-lực Hoa-Kỳ, có tên là “Air Power”, tŕnh bày sức mạnh của Không-lực, trong đó có việc chụp phi-cơ bay, nhào lộn, oanh-tạc...
Sau khi tiếp-xúc với Không-lực Hoa-Kỳ, hai người được gửi tới căn-cứ Miramar của Không-quân Mỹ gần San Diego, miền Nam California. Trong việc chuẩn-bị, gồm có việc thuyết-tŕnh về các vấn-đề chuyên-môn của Không-quân, sơ-lược về kỹ-thuật tác-chiến... hai phóng-viên này lẽ ra c̣n phải học để biết hành-xử sao cho nhanh và đúng, khi phi-cơ lâm nguy, họ phải biết cách bật lồng kính của máy bay, bắn ghế an-toàn cho thoát khỏi phi-cơ, rồi mở dù cá-nhân v.v... Nhưng để “giản-dị hóa thủ-tục rườm rà”, một sĩ-quan Không-quân đă nói với họ :
- Các anh không cần học mấy cái này đâu, v́ dễ ǵ phi-cơ bị nạn... Nếu có ǵ, phi-công sẽ chỉ cho các anh qua intercom.
Thế là vào một ngày đẹp trời, hai phóng-viên này trèo lên hai phi-cơ Phantom F-4, do hai sĩ-quan Không-quân Mỹ lái và hai phi-cơ này sẽ săn đuổi nhau phía trên sa-mạc Mojave tại California để hai người có kiến-thức thực-tế về vấn-đề mà họ muốn chụp, muốn viết... như kỹ-thuật t́m kiếm phi-cơ “địch”, kỹ-thuật tránh né, săn đuổi, tấn-công... và về hỏa-lực thần sầu của phi-cơ...
Mark Meyer mang theo hai máy ảnh : một chiếc Widelux để chụp ảnh đại vĩ-tuyến và một chiếc Leica SL-2 MOT. V́ chiếc máy ảnh Leica SL-2 MOT này là mấu chốt của câu chuyện, nên chúng ta cần phải duyệt qua kiểu máy này một chút... một chút thôi !
Năm 1974, Leica sản-xuất chiếc máy ảnh Leica SL-2, chiếc máy đơn-kính phản chiếu đời thứ ba của loại máy Leica SLR này và chiếc máy này là một tiến-bộ kỹ-thuật độc-đáo của Leica : máy có quang-kế đo “điểm” (spot meter), tốc-độ tối đa 1/ 2000 giây, nhanh nhất thời bấy giờ và một dàn ống kính có phẩm-chất thần-sầu, vua của tất các loại máy ảnh thời ấy ! Ngoài cái máy, Mark Meyer c̣n gắn một động-cơ lên phim tự-động là Motor Drive, Leica viết tắt là MOT. Và Mark Meyer dùng chiếc máy Leica SL-2 MOT, ống kính tầm rộng 35 f/ 2 Summicron. Nhiều người sành sỏi về máy ảnh đều đồng-ư rằng Leica chế-tạo máy ảnh kỹ quá, bền chắc quá, phẩm-chất tốt quá... trong lúc quần chúng nhiếp-ảnh người phàm đều chạy theo cái hào-nhoáng của máy ảnh Nhật-Bản, tuy không tốt bằng Leica, nhưng cũng “gần gần” như vậy, lại rẻ hơn... Họ c̣n cho biết rằng mỗi cái Leica SL-2 bán ra ngoài, hăng E. Leitz thực sự lỗ lă gần 20 % số vốn chế-tạo ! Do đó, máy Leica SL-2 sản-xuất chỉ có hai năm, năm 1976 hăng ngưng sản-xuất Leica SL-2. Ngưng luôn. Đặc-điểm của Leica SL-2 là phẩm-chất siêu-phàm và tính bền chắc khiếp-đảm của nó. Nhưng bền chắc đến cỡ nào, câu chuyện sau đây sẽ chứng tỏ cùng chúng ta.
Sau các màn biểu-diễn của hai phi-cơ Phantom F-4 trên không-phận sa-mạc Mojave, Mark Meyer bèn đề-nghị viên phi-công ngồi phía trước anh trong cockpit, là anh ta sẽ bay chiếc phi-cơ F-4 lật ngửa phía trên chiếc F-4 kia để Mark chụp qua cockpit, từ phía trên thẳng xuống chiếc phi-cơ bay phía dưới. Hai phi-công liên-lạc với nhau và sau đó, chiếc F-4 của Mark vượt lên, đảo ngược và bay ngửa trên chiếc máy bay kia... trong khi đó Mark bấm máy liên-tục.
Đúng lúc đó th́ sự việc không-thể-nào-xẩy-ra-được đă xẩy ra : chiếc phi-cơ trong đó Mark đang ngồi, bỗng nhiên... bị tắt máy. Máy bay rơi thẳng xuống đụng chiếc máy bay phía dưới và cả hai chiếc Phantom F-4 cùng rơi. Qua intercom, Mark nghe tiếng viên phi-công hét :
- Eject !
Thế là Mark, tay trái vẫn c̣n cầm chiếc máy Leica SL-2 MOT, tḥ tay phải xuống kéo chiếc cần mà viên phi-công đă chỉ cho anh khi lên máy bay. Thế là trong nháy mắt, lồng kính trên nóc máy bay bị hất tung đi, rồi ngay đó, cả Mark lẫn ghế bị bắn ra ngoài không-trung. Ngay sau đó, một tiếng nổ nữa hất Mark ra hỏi chiếc ghế... rồi hai chiếc dù mở ra, đưa Mark và viên phi-công rơi xuống sa-mạc an-toàn. Hai người ở chiếc Phantom kia cũng vậy.
Khi tiếng nổ đầu phát ra Mark cùng chiếc ghế bị bắn ra khỏi chiếc phi-cơ lâm nạn, Mark vẫn c̣n giữ cái máy ảnh Leica SL-2 MOT. Nhưng sau tiếng nổ thứ hai phát ra, khi chiếc dù mở, sức giằng quá mạnh, giật chiếc máy ảnh ra khỏi tay Mark và cả hai cùng rơi xuống đất. Mark c̣n có cái dù cản gió cho anh xuống từ từ, nhưng chiếc máy ảnh th́ không có dù, nó rơi tự-do !
Sau này nh́n lại, khi tai-nạn xẩy ra, hai chiếc phi-cơ đang bay ở cao-độ 26 000 feet, tính ra là cách mặt đất 5 miles, khoảng 8 cây số. Nói theo kiểu Mỹ th́ chiếc máy ảnh rơi theo tốc-độ “32 feet per second per second”, nói theo kiểu quả táo của ông Newton th́ nó rơi theo “9,81 g x (t b́nh-phương)” (hy-vọng là bạn c̣n nhớ Vật-lư lớp Đệ Tứ ?). Tóm lại là nó rơi nhanh lắm, trực chỉ rơi, thanh thoát rơi, tự-do rơi, thảnh thơi rơi, tăng-tốc trong khi rơi... trong 5 miles liền và khi đụng đất sa-mạc, tốc-độ của nó lên tới khoảng 500 miles per hour !
Sau khi đáp xuống sa-mạc b́nh yên, Mark lấy chiếc máy Widelux gắn trước ngực ra, bấm vài tấm kỷ-niệm cùng viên phi-công, bên chiếc Phantom F-4 nay chỉ c̣n là đống kim-loại nát bấy trong sa-mạc. Mark cũng có nh́n quanh, nhưng không bao giờ anh hy-vọng là sẽ t́m lại được chiếc máy ảnh Leica SL-2 MOT thân yêu !
Cho đến 18 tháng sau.
Nelson Schmitz là đại-lư máy ảnh Leica vùng New England, một hôm bước vào tiệm máy của Garvin Beckwith “Camera Store of Manchester”, thành phố Manchester, tiểu-bang New Hampshire. Bên đống giấy tờ bừa bộn trên bàn, Nelson nh́n thấy chiếc máy ảnh Leica SL-2 MOT với cái ống kính 35 mm f/ 2 bầm dập, trầy trụa... Nelson ṭ ṃ hỏi Garvin và được Galvin cho biết :
- Một người khách, là một tay đi bộ băng đồng ở New Hampshire, trong một chuyến băng đồng qua sa-mạc Mojave ở California trước đây mấy tuần, nhặt được chiếc máy ảnh này trong sa-mạc. Anh ta đem về nhờ tôi xem có sửa được không. Sao không thấy anh ta trở lại.
Nelson Schmitz cầm chiếc máy ảnh lên xem, rồi sau đó điện-thoại cho Dana Bodnar, đại-diện của E. Leitz, Inc. Photographic tại Washington D.C. Nelson Schmitz và Dana Bodnar ghé lại tiệm ảnh lần nữa và quan-sát chiếc máy ảnh và họ thấy bên trong máy c̣n cuộn phim. V́ lưng máy bị móp méo, không mở theo lối thông thường được, họ phải vào pḥng tối, cạy lưng máy ra để lấy cuộn phim, th́ thấy đó là cuộn phim dương-bản Kodachrome. Đem cuộn phim đi tráng, th́ họ khám phá ra những h́nh trong đó toàn chụp máy bay Phantom F-4 trong khi bay. Chiếc Phantom F-4 có số hiệu MG 2284 sơn phía đuôi máy bay, phẩm-chất h́nh ảnh cho thấy cuộn phim c̣n tốt.
Quan-sát chiếc máy, họ thấy máy bị trầy trụa, một phần v́ máy đă bị sử-dụng nhiều, phần nữa, có một số móp mép, có thể là do bị xe cán hay rơi rớt.
Chiếc máy Leica SL-2 MOT bí-mật, bầm dập, nằm trong sa-mạc Mojave làm cho hai tay đại-diện Leica thắc mắc. Họ ghi số của thân máy và ống kính, rồi lục lọi, kiểm-chứng với giấy tờ khách hàng gửi về hăng Leica để ghi bảo-hiểm th́ họ khám phá ra cái máy và ống kính đều thuộc quyền sở-hữu của phóng-viên nhiếp-ảnh Mark Meyer. Họ tiếp-xúc với Mark Meyer th́ người nhà cho biết Mark đang đi làm phóng-sự bên Đức... Đến khi Mark về, anh ta xác-nhận có thể đó chính là chiếc máy Leica SL-2 MOT mà anh ta bị mất khi chiếc dù mở ra trên sa-mạc Mojave bên California hơn 18 tháng trước; Mark c̣n cho biết anh ta mua máy này tại tiệm Mario Hirch, thành phố New York khoảng 1977. Anh c̣n cho biết anh có gửi máy đi thay dầu mỡ xăng nhớt một lần tại tiệm National Camera tại Washington DC khi anh công-tác tại vùng đó, phía trong lưng máy c̣n có cái sticker mà National Camera dán vào đó. Quả thật trong máy có cái sticker của National Camera. Khi Mark t́m được hóa-đơn mua máy th́ quả thật, số máy và số ống kính chứng tỏ đó nguyên là chiếc máy của Mark.
Mấy ngày sau, Nelson Schmitz đem cái máy từ New Hampshire về trụ-sở E. Leitz thành phố Rockleigh, tiểu-bang New Jersey.
Chuyên-viên của E. Leitz Inc. xem xét cái máy thật kỹ và họ thấy cái máy tuy hư-hao, bầm dập, nhưng thực ra không đến nỗi tệ lắm. Bị nặng nhất là ống kính : có lẽ ống kính máy ảnh hít mặt đất trước, nên làm bể lớp kính ngoài, mấy thấu-kính phía trong vẫn c̣n nguyên vẹn, ngàm ống kính bị cong, chốt để mở đóng màng trập gẫy rời ra, nhưng nhiều bộ-phận c̣n nguyên vẹn. Mặt tiền của thân máy, ống kính đẩy thun vào phía trong, niềng nơi ống kính bắt vào thân máy bị thụng vào một chút, nhưng sửa chữa, thay thế lại sẽ dễ dàng. Nóc máy bị móp méo thiểu-năo, cần quay phim lại, nơi phía trái nóc máy bị thất-lạc, nhưng mọi người cùng nhận xét, có lẽ cái nóc máy cũng bị va chạm khá nặng, nhưng khối kính 5 góc phản chiếu h́nh ảnh (pentaprism) vẫn hoàn-hảo, thay nóc máy rất giản dị và rẻ tiền. Lưng máy móp méo thảm-hại, lại bị cạy ra để lấy cuộn phim nên gẫy mất chốt bản lề, nhưng thay lưng máy cũng giản-dị và rẻ. Khi người ta gắn bộ pin mới vào th́ hệ-thống điện của quang-kế trong máy hoạt-động lại như b́nh thường. Cái động-cơ lên phim tự-động, mặc dù rơi từ 5 miles xuống đất, vẫn dính liền với thân máy, dù chỉ bằng MỘT con ốc; phía ngoài trông trầy trụa, móp méo, phía trong, mấy bánh xe răng bị gẫy, bị móp, nhưng hệ-thống điện vẫn c̣n tốt. Cái làm mọi người ngạc-nhiên là dù rơi như vậy, lưng máy không bị bung ra mặc dầu chỉ được gài bằng một cái chốt giản-dị và mặc dù qua 18 tháng nắng mưa dăi dầu, vẫn giữ được cuộn phim tốt như thường ! Thử tưởng-tượng, khí-hậu của sa-mạc Mojave, ban ngày nóng lên tới 115 độ F, ban tối lạnh xuống dưới độ đông đá, qua 18 tháng, sương đêm và mưa, tuy có làm sét một chút riềm máy, nhưng không bao nhiêu... và không có chút cát, bụi và hơi nước nào xâm-nhập vào trong buồng chứa phim.
Một câu hỏi được đặt ra, là nếu sửa cái máy Leica SL-2 MOT này trở lại t́nh-trạng nguyên-thủy, chụp h́nh TỐT như trước, th́ tốn bao nhiêu ? Mike Sonneburg, truởng ban Bảo-tŕ và Sửa chữa của E. Leitz Inc. làm bản chiết-tính chi-tiết th́ thấy là một số cơ-phận của máy, ống kính, động-cơ... tuy phải thay thế, nhưng rất nhiều cơ-phận khác chỉ cần sửa chữa, lau chùi... vẫn dùng lại được, tính ra thành tiền th́ cần 357 $ để sửa chữa ống kính, 1260 $ để sửa chữa thân máy và 220 $ để sửa cái động-cơ lên phim, tổng-cộng 1837 $. Không đến nỗi tệ !
Có người đề-nghị, đúc nó vào trong một khối acrylic trong, rồi trưng bày đâu đó cho bà con thưởng-lăm ! Nhưng không, không ai làm ǵ với chiếc máy này cả. Chiếc máy Leica SL-2 MOT này được chuyển về Bảo-tàng của hăng Leica tại Solms, bên Đức và nó sẽ nằm đấy... măi măi là chứng-tích cho một chiếc máy ảnh, vào một ngày đẹp trời tại California, ngoài ư muốn của sở-hữu chủ, rơi từ cao-độ 5 miles xuống đất, với tốc-độ sau cùng trước khi chạm đất là vào khoảng 500 miles per hour, tuy bị thương nặng mà vẫn c̣n sống sót !
Tham-khảo :
Viết lại, tổng-hợp hai bài viết của hai tạp-chí “Time” và “Camera 35”, 1981, không đề tên tác-giả.
