“Đă có lúc bị người ta vác súng đến nhà”Trần Huy Hoan (
12/13/08)
Nhiếp ảnh nude (khỏa thân) ở Việt Nam vẫn c̣n là một câu chuyện dài với nhiều đa đoan và hệ lụy. Trần Huy Hoan, người đi tiên phong trong lĩnh vực này từ 30 năm trước, nhưng đến nay tất cả những hệ lụy đó vẫn c̣n nguyên như mới. Có lúc chính nhiếp ảnh gia này đă tỏ lộ: “Ai cũng có câu chuyện của ḿnh. Ai cũng có những khoảnh khắc đau khổ, hạnh phúc. Nếu người nghệ sĩ có cuộc đời an toàn th́ tác phẩm của họ cũng sẽ an toàn theo”. Chuyện làng văn nghệ thử lần giở một chút về cái cuộc đời không an toàn này.
Cái nghề thiêu tiền
Trần Huy Hoan tâm sự: “người ta nói đây là cái nghề tiêu tiền, tôi cho là không phải, mà phải nói là nghề thiêu tiền”. Từ năm 1978, nhiếp ảnh gia này đă có những tác phẩm đầu tiên, mà người làm mẫu cũng chính là người vợ thứ nhất. Anh kể rằng lúc ấy ḿnh bị ảnh khỏa thân ám đến mức bỏ làm bỏ ăn, suốt ngày cứ vẽ phác thảo những bố cục h́nh dung và chụp h́nh ở trong suy nghĩ. Không thấy phim, không thấy ảnh, nhưng có lúc sung sướng, có lúc bực ḿnh… y như sau này đứng ở trong studio vậy. Giữa lúc lương khô gạo kém, cuộc sống sau thời chiến tranh với muôn vàn khó khăn, thiếu thốn, nhà nhà t́m kế sinh nhai qua ngày, chụp h́nh khỏa thân - dù là chuyện riêng tư - nhưng rất dễ bị đồng nghĩa với phá gia chi tử, với chống lại “kế hoạch chung”.
Số phim mà nhiếp ảnh gia này đă mua, đă cắt bỏ, số file đă xóa, chắc không thể nào tính hết được; nhưng nỗi ám ảnh về nghề th́ càng dễ sợ hơn. Anh kể rằng có những ngày tháng thiếu thốn, phải chạy vạy làm việc này việc kia, bỏ máy chụp h́nh vào tủ khóa lại, thậm chí bán nó đi, cố t́nh quên và có lúc cũng quên được một thời gian. Nhưng bù lại, ánh mắt và con tim th́ làm việc gấp bội, bắt gặp một mái tóc đẹp, một bờ vai quyến rũ, một ṿng eo chết người… là dùng tâm tưởng chụp ngay. “Có hàng triệu bức h́nh như thế đă được chụp, và cũng có hàng triệu lần tôi cảm thấy thất vọng v́ tâm tưởng của ḿnh không nắm bắt, không ca ngợi được hết cái đẹp” - anh tâm sự. Chính v́ thế, mà cũng thật khó buộc anh toàn tâm toàn ư vào những việc khác, dù ở lĩnh vực như quay phim, chụp quảng cáo, trang trí, kiến trúc… Trần Huy Hoan vẫn luôn đắt khách.
Trong lĩnh vực ảnh khỏa thân, Trần Huy Hoan có vẻ quá khắt khe với chính ḿnh, 30 năm thiêu không biết bao nhiêu tiền, đốt không biết bao nhiêu công sức nhưng cũng mới chụp được khoảng 100 tác phẩm, vị chi mỗi năm chụp trung b́nh được 3 bức. Thời trước, khi đồng tiền khó tiêu, có người làm mẫu xong nhận ở anh chiếc xe đạp để đi dạy, vài xấp vải để tặng bà con, năm bảy chục kư gạo… nói chung đủ thứ nhu yếu phẩm mà anh cũng phải trầy trật lắm mới mua được.
Cái nghề thiêu đời
“Có lúc, tôi tự xem ḿnh như là người có tội - tội chụp h́nh khỏa thân, có thể dễ dàng bị đồng nghĩa với tội sản xuất văn hóa phẩm đồi trụy. Có lúc tôi tự nói với ḿnh rằng, bước vào con đường này, xem như mày đă tiêu đời, tù đày hay ra ṭa cũng là chuyện đương nhiên thôi. Nhưng tôi cũng biết rằng, nếu đời ḿnh không làm những việc này th́ càng đáng mất tự do, càng đáng chết hơn”. Trần Huy Hoan là vậy, xả thân và đam mê đến cuồng nhiệt; một bạn thơ đă viết tặng đơn phương 2 câu khá lăng mạn: “Như một tông đồ của ánh đèn flash / Thiêu đốt đời ḿnh không tiếc thương”.
Ảnh nude của Trần Huy Hoan không đưa ra h́nh ảnh một phụ nữ cá biệt mà đề cập đến những phận người...
Trần Huy Hoan kể: “Đă có lúc người ta vác súng đến nhà tôi, cách đây khoảng 25 năm, khi con tôi học mẫu giáo. Người giáo viên dạy con tôi muốn chụp một h́nh khỏa thân khoảng 15%, nghĩa là mặc váy dài, chỉ hở ngực một chút thôi, như kiểu áo thun cổ rộng bây giờ. Kết quả là anh chồng đại úy ghen, đă vác súng đến nhà t́m tôi để xử tội; sau một hồi ngồi nói chuyện, phân tích lẽ thiệt hư, kết quả anh ta đă vác súng về. Kể ra tôi cũng là người dẻo miệng và chân thật, bởi nếu thiếu một trong hai thứ ấy, nay mộ đă xanh rêu, chẳng ai c̣n nhớ ḿnh nữa”.
Xem một buổi làm việc của nhiếp ảnh gia này mới thấy được sự ngẫu hứng, nhiều khi sắp đặt hết mọi thứ, pḥng chụp, bố cục, người mẫu… nhưng mất hứng lại bỏ ngay, không cố gắng. Nhiều khi gặp một người mẫu có thần, anh lại bỏ hết ư định sắp đặt ban đầu để chạy theo cảm xúc. Tác phẩm của Trần Huy Hoan đi giữa ranh giới mong manh của hội họa giá vẽ và h́nh chụp, các tư duy và thao tác ḥa trộn vào nhau, đậm chất lăng mạn và ấn tượng.
Cái nghề thiêu t́nh
Trần Huy Hoan lấy 2 câu thơ của Bảo Sinh để nói về cái nghiệp ảnh khỏa thân của ḿnh: "Con ta chưa phải của ta/Tai họa của nó mới là của ta".
Sau một hồi tâm sự rất nhiều về lẽ thiệt hơn, chuyện nhân t́nh thế thái, Trần Huy Hoan tiết lộ: “Nói một cách nào đó, tôi thuộc ḍng mẫu hệ, theo đạo thờ bà, nên suốt đời chỉ muốn tôn vinh và ca ngợi phụ nữ Việt Nam. Với ai và với lần yêu nào tôi cũng chân t́nh, nồng nhiệt, yêu là muốn sống với nhau măi măi. Nhưng khi cảm thấy điều ǵ đó rạn nứt, nghi hoặc, tôi sẽ dừng lại ngay, để hai bên được tự do. Đời tôi có quá nhiều lận đận, bao nhiêu người phụ nữ thương th́ bao nhiêu người cũng ra đi. Dường như tất cả phụ nữ của cuộc đời tôi đều giống nhau, họ chỉ ra đi với một lư do nào đó, dù không thật, nhưng không bao giờ nói với tôi là do nghề nhiếp ảnh khỏa thân. Nhưng tôi biết lư do chính vẫn là ở nghề ảnh này, họ đă từng là người mẫu của tôi, nên hiểu và không cam ḷng khi thấy tôi thuê người mẫu khác”.
Trần Huy Hoan đă làm việc với hơn 100 người mẫu, thường là những phụ nữ b́nh thường trong cuộc sống, trong số đó có khoảng 15 người là cộng tác thường xuyên. Anh cũng cho biết có khoảng 50% phụ nữ muốn chụp rơ mặt, c̣n lại th́ không, nhưng gần như phần lớn tác phẩm của anh là không chụp mặt. Quan điểm của anh, ngoài chuyện giữ ǵn nhân thân cho người mẫu, th́ điều quan trọng hơn là không muốn nói đến một phụ nữ nào đó cá biệt, mà là những phận người, những không gian sống ở đồng bằng Bắc bộ đang bị đô thị xâm thực, các vẻ đẹp bị tàn phai.
Trần Huy Hoan, qua nụ cười rất tươi của ḿnh, luôn cho người đối diện thấy rằng dù lận đận với khá nhiều phụ nữ, nhưng niềm yêu, sự tôn thờ, ngợi ca là không bao giờ đủ. Cái cảm thức về người phụ nữ Việt gần như trở thành h́nh tượng, là dưỡng chất của chính tinh thần tác giả. “Với nhiều người, nhiếp ảnh khỏa thân là công việc tế nhị và vụng trộm, luôn phải giấu vợ, giấu người yêu. Nhưng tôi th́ không thể và không thích vụng trộm, bởi tôi biết rằng nếu ḿnh vụng trộm th́ tác phẩm cũng sẽ vụng trộm” - Trần Huy Hoan kết thúc cuộc tṛ chuyện bằng một câu như thế.
(Chủ nhật, 23 Tháng 11 2008)
Theo TTVH Nhiếp ảnh
