Hăy Đi Cùng Tôi VN-USPA (
11/19/08)
"Hăy đi cùng tôi" là một kư sự dài của nhiếp ảnh gia Lệ Liễu (Hoa Kỳ) Với 22.720 chữ và hàng trăm ảnh minh họa được ghi lại trong chuyến về thăm lại quê hương sau 32 năm dài xa cách( 1975- 2007) là cả một công khó của người nghệ sĩ đa tài Lệ Liễu. Lễ Liễu đă ghi lại rất trung thực ḍng cảm xúc của ḿnh ở khắp những chặng đường dài xuyên Việt mà chị đă đi qua. Chị là một trong những khuôn mặt nữ văn nghệ Việt Nam hiếm hoi cùng một lúc vừa chụp ảnh vừa viết bài và làm thơ, Phố Tàu ở Chợ Lớn là một trong loạt bài trong kư và ảnh " Hăy đi cùng tôi" của Lệ Liễu.
Quí vị muốn biết thêm về tác giả và theo dơi những bài khác của bài kư và ảnh này xin vào : www.gio-o.com
PHỐ TÀU Ở CHỢ LỚN
Đi du lịch đến thành phố nào trước sau ǵ chúng tôi cũng đi t́m khu phố Tàu. Có phố Tàu là có ḿ xào, hủ tiếu, cơm chiên. Nếu may mắn th́ sẽ có phở Việt Nam. Và dĩ nhiên, sinh hoạt ở phố Tàu luôn luôn mang đậm nét Trung Hoa, khác hẳn với sinh hoạt của người dân địa phương. Tôi thích khu phố Tàu cổ ở Los Angeles. Nó gợi cho tôi nghĩ đến thời kỳ t́m vàng ở California và h́nh ảnh những người Tàu thắt bím theo thuyền vượt đại dương đến đây định cư, đi t́m mưu sinh nơi vùng đất mới. Tôi h́nh dung ra được là nhờ vài cảnh trong các phim cao-bồi xưa, và nhờ những tấm ảnh đă ố vàng vẫn c̣n đâu đó trong các viện bảo tàng, sách báo. Phố Tàu ở Toronto không đẹp nhưng tôi cũng thích v́ nó có không khí của Chợ Lớn ngày xưa. Về lại Sài G̣n chúng tôi đi thăm Chợ Lớn.
Ngày xưa, Chợ Lớn là nơi mang một vẻ ǵ kỳ thú và bí mật đối với tôi, mặc dầu tôi có vài cô bạn thân là người Hoa cư ngụ ở đây. Cứ bước qua khỏi ranh giới Sài G̣n-Chợ Lớn là tôi có cảm giác ḿnh đi vào một thành phố khác. Xe chạy đă sâu vào đường Nguyễn Trăi, rẽ qua Trần Hưng Đạo rồi, vợ chồng tôi vẫn c̣n chưa biết ḿnh đă vào Chợ Lớn. Chợ Lớn ngày nay, theo tôi, đă mất đi nét đặc thù của một khu phố Tàu. Có lẽ sau thời kỳ ra đi bán chính thức*, người Việt đă dọn vào cư ngụ và buôn bán ở nơi này chăng? Mọi con đường, mọi cửa hàng đều giống hệt như phố xá ở Sài G̣n, Tân Định, Phú Nhuận... Thỉnh thoảng một vài tiệm bán liễn, ṿng hoa phúng điếu, bán đầu lân, đầu rồng, là c̣n giữ được nét đặc thù của người Tàu. Có lẽ v́ những người chủ tiệm này là người Hoa. Chúng tôi vào Trung Tâm Văn Hóa Kỳ Long xem hội họa và mỹ thuật, xem những bức tượng làm bằng sừng trâu bày bán trong tủ kính, và lên thang máy vào nhà hàng ở lầu hai ăn trưa. Mặc dầu nhà hàng có trang trí và màu sắc của Tàu, vợ chồng người chủ không có vẻ ǵ người Hoa cả. Những người bồi đang ngồi xem phim bộ Anh Hùng Xạ Điêu. Chúng tôi gọi hủ tiếu xào và chụp h́nh mái nhà của ngôi chùa đối diện bên kia đường.
Đi du lịch ở các thành phố Âu Mỹ, chúng tôi thích t́m đến các nhà thờ cổ xem kiến trúc, chạm trổ bên trong nhà thờ, trên các cột, hội họa trên trần nhà, h́nh ảnh trên các cửa sổ stained glass, cách điêu khắc tuyệt đẹp của các tượng...Về Việt Nam chúng tôi ghé vào ngắm các chùa đền cổ bắt gặp trên đường đi. Nhà thờ mới và chùa chiền mới chúng tôi không thấy có cảm hứng. Nếu vào nhà thờ để xem văn hóa của người Âu th́ vào đền chùa để xem văn hóa của người Á. Mái của các ngôi đền đều có long phượng chầu. Các bức tường thường có h́nh nổi, Quan Công, Lưu Bị, Trương Phi, hoặc rồng, cọp...Những cái lư hương bằng đồng thật lớn nghi ngút khói nhang, những cái bàn cái ghế bằng gỗ lâu ngày lên nước bóng loáng, những cái đèn lồng, những ngọn nến đỏ, những bó nhang nghi ngút khói trước những bức tượng to lớn im ĺm, mang lại cho các ngôi đền một nét thần bí đặc biệt.
Mở bản đồ, căn cứ theo sách, chúng tôi lần lượt vào thăm các đền Chùa Ông Nghĩa An, Chùa Bà Thiên Hậu, Chùa Ôn Lăng, và một chùa khác tôi không biết tên (v́ tên trên bảng viết bằng chữ Tàu). Mỗi ngôi chùa đều được gắn cái bảng Di Tích Kiến Trúc Nghệ Thuật Quốc Gia, quyết định xếp hạng của bộ văn hóa thông tin số...khiến tôi có cảm tưởng các ngôi chùa này ngày nay đều thuộc về tài sản quốc gia.
Những ngôi đền, thoạt trông th́ giống nhau, nếu bước vào trong để ư kỹ, đều có cách kiến trúc khác nhau. Cách kiến trúc và các bức tượng thờ phượng ở Chợ Lớn cũng khác với các ngôi đền chúng tôi đă vào thăm ở Hà Nội và Hội An, đặc biệt là các mái nhà, và nhang. Những bánh nhang khoanh tṛn, khi thắp lên rủ xuống thành h́nh trôn ốc.
Mái ở Chùa Bà Thiên Hậu có các viên gạch nhỏ cong cong, được xếp chồng khít lên nhau làm thành từng cái ống tṛn chạy dài. Ở cuối ống là những miếng sành tṛn, màu xanh lá cây, có chạm h́nh hoa và chữ Tàu. Trên đỉnh mái là những bức tượng nhỏ h́nh người bằng sành, có tông màu xanh xám, từ đầu mái nầy qua đầu mái kia.
Những bức tượng nầy đứng ngồi, dựa lan can, trong những căn lầu có mái cong và long phượng. Những bức tượng nếu nh́n kỹ, như đang diễn tả một câu chuyện ǵ đó, một câu chuyện xưa trong Thủy Hử, trong Tam Quốc Chí chẳng hạn? Trong những h́nh tượng để thờ tại một ngôi đền, tôi thấy có cả Tôn Ngộ Không và Trư Bát Giới. Vài người đang quỳ khấn vái trước tượng của 4 con cọp vằn trắng đặt sát cạnh vách tường, chắc là thần Bạch Hổ? Không có sách dẫn giải và cũng không có người hướng dẫn, chúng tôi chỉ lặng lẽ đi ṿng quanh thưởng ngoạn và chụp h́nh. Những đoàn du khách ngoại quốc cũng đi quanh chụp h́nh và ngắm nghía.
Một vài khách thập phương đang xếp hàng mua nhang, những chiếc nhang ṿng h́nh trôn ốc.
Nắng chiếu xuống từ khoảng sân để trống, gió cũng lọt vào từ khoảng sân để trống, lay nhẹ những tờ giấy đỏ cột ở cuối các ṿng nhang phất phơ, những làn khói nhang mỏng manh uốn éo. Bước qua khung cửa, một ông già nhỏ thó đang ngồi trên chiếc ghế gỗ móm mém ăn cơm. Vừa nhai cơm ông vừa nh́n xa vắng.
Đang lúi húi chụp h́nh bỗng tôi nghe có tiếng quát tháo, quay lại, một ông già khác, chắc là người cai quản ngôi đền, đang giận dữ nh́n chúng tôi. Chụp cái ǵ dậy? Tại sao đi chụp h́nh cái nhà kho của người ta? Chồng tôi và tôi đang chụp h́nh cái cửa liếp gỗ màu xanh lá cây trên nền tường nhà màu vàng đă ố. Tôi chỉ tay ra dấu ḿnh chụp h́nh cánh cửa. Ông ta lại quát lên, cánh cửa có cái ǵ để chụp, dô đây không chụp h́nh tượng, h́nh bàn thờ, lại đi chụp h́nh cái nhà kho. Không được chụp._Đă chụp h́nh tượng rồi, bây giờ thấy cái cửa đẹp nên chụp đó mà, tôi trả lời ông. Chụp rồi th́ đi đi, không được chụp cửa, chụp nhà kho ǵ hết. Đi đi, đi đi. Ông tiếp tục quát tháo giận dữ. Biết có giải thích đến trời đi nữa ông ta cũng không hiểu nổi tại sao chúng tôi lại chụp h́nh cái cửa liếp bạc màu và bức tường đă ố, chồng tôi và tôi đứng dậy đi ra. Hai người công an áo xanh từ bên ngoài đang hấp tấp chạy vào. Có cái ǵ phía sau cánh cửa đă bạc mầu?
Trước cổng ra vào, dưới ánh nắng trưa gay gắt, một bà cụ già bán nhang đang ngồi vuốt phẳng phiu lại vài tờ giấy bạc lẻ nhăn nheo. Bà cụ ốm yếu và có búi tóc củ tỏi bạc phơ như tấm h́nh tôi nhận được trước ngày mẹ tôi qua đời.
Nguyễn Thị Lệ Liễu
