|
Richard Avedon, (1923-2004)
Nguyễn-Đạo-Huân (06/30/08)
Richard Avedon là một tên tuổi lớn của nhiếp ảnh hiện đại Mỹ trong hậu bán thế kỷ 20. Ông rất nổi tiếng và thành công trong lănh vực thời trang như những bức chân dung đen trắng của Richard Avedon chụp những nghệ sĩ thần tượng của thế kỷ 20 như tài tử điện ảnh Marilyn Monroe, vua hề Charlie Chaplin và những người mẫu thời trang... Tác phẩm mới nhất của ông đăng trên tạp-chí New Yorker là chân dung nghệ sĩ người Ư Maurizio Catalan và trước đó là Teresa Heinz-Kerry, vợ của ứng cử viên tổng thống Mỹ John Kerry.
Những tác phẩm của Avedon có giá trị về nghệ thuật của ảnh chân dung đen trắng, đôi khi gây shock v́ những ư tưởng táo bạo. Cộng với kỹ thuật chụp ảnh rất công phu, tỉ mỉ rất đắt tiền và đồng thời kích thước ảnh được cho phóng cực lớn, gây ấn tượng mạnh cho người xem, được coi như là dấu ấn của Richard Avedon. Richard Avedon đă vang danh là một trong những người lừng danh hàng đầu làng ảnh Mỹ quốc và cả trong làng nhiếp ảnh quốc tế.
Sinh tại Nữu Ước năm 1923, là con của một nhà buôn quần áo phụ nữ, người có một cửa tiệm gọi là "Avedon's Fifth Avenue", Richard lớn lên với những tạp chí thời trang ở khắp nơi trong nhà. Theo người nhà kể lại, thuở thiếu thời, cậu bé Avedon thường hay dán đầy trên tường pḥng ngủ bằng những bức ảnh thời trang cắt ra từ các tạp chí. Khi trưởng thành Avedon bỏ ngang trung hoc, xung vào ngành hàng hải và được xung vào toán nhiếp ảnh, công việc là chụp ảnh những thủy thủ tân binh.
Khi bắt đầu yêu thích nhiếp ảnh Avedon thường đi chụp ảnh phóng sự sinh hoạt trên các đường phố. Đời sống sinh hoạt của con người vô cùng sống động, phong phú và đa dạng, đă lôi cuốn ảnh hưởng mạnh và đặc biệt hiện rơ trên những tác phẩm của Avedon trong các thập niên 1940 và 50. Đó là những bức h́nh ông chụp trên những đường phố ở Ư và ở Harlem, khu nổi tiếng của những người da đen nghèo khổ ở New York... những tác phẩm của Avedon ở thời kỳ này mang nét phóng sự rất thật của đời thường rất sống động, cởi mở...
Năm 1944 ông thôi nghề hàng hải, Richard Avedon chính thức bước vào nhiếp ảnh chuyên nghiệp, ông là người chụp h́nh cho một cửa hàng lớn (department store). Chỉ trong ṿng hai năm, với tài năng của ḿnh, Avedon đă chiếm được cảm t́nh của tạp chí Harper's Bazaar và qua làm cho tạp chí thời trang danh tiếng này, cùng với tạp chí Vogue.
Theo Carol Squiers, một nhà b́nh luận Mỹ, khi nói về Richard Avedon th́ khó ḷng tránh khỏi nói tới Alexey Brodovitch, giám đốc nghệ thuật nổi tiếng trong truyền thuyết của tạp chí Harper's Bazaar từ 1934 đến 1959. Vốn được coi là khó tính nhưng thông minh, ảnh hưởng của Brodovitch vẫn c̣n hiện hữu trong thế giới của tạp chí thời trang. Vào cuối thập niên 1940, dù lúc đó đă đứng đầu trong giới nhiếp ảnh, Avedon vẫn c̣n đang học với Brodovitch trong khóa học nổi tiếng của ông này mang tên Design Laboratory ở Nữu Ước; sau này Avedon tiết lộ là trong suốt khóa học Brodovitch không bao giờ khen ông lấy một tiếng.
Nhiều nét độc đáo mà mọi người nghĩ là tiêu biểu của Avedon có thể được coi là tương đương tiêu biểu của Brodovitch như ḷng yêu thích những sự kết hợp của cái nh́n siêu thực; ư hướng thiên về mảng trắng âm trong h́nh ảnh và phương pháp mang tính điện ảnh của ông trong nhiếp ảnh tĩnh.
Ảnh chân dung càng ngày trở nên nỗi đam mê chính của ông và đă nổi tiếng với khả năng lột tả được những cảm xúc và bản chất cá nhân của những nhân vật quần chúng như Marilyn Monroe, Brigitte Bardot, Charlie Chaplin, nhà làm phim nổi tiếng nhất nước Pháp Jean Renoir, tổng thống Dwight Eisenhower... tất cả đều đă ngồi trước ống kính của Avedon. Không kể nhiều ngôi sao đă phải t́m đến nhờ Avedon chụp h́nh để "lăng xê".
Năm 1957, kinh đô điện ảnh Hollywood đă bày tỏ ḷng ngưỡng mộ ông qua cuốn phim ca nhạc hài hước "Funny Face", với Fred Astaire và Audrey Hepburn, trong đó, Fred Astaire thủ vai một nhà nhiếp ảnh thời trang phỏng theo phong-cách Richard Avedon.
Năm 1959 ông cộng tác với Truman Capote trong cuốn sách "Observations", về một số những nhân vật nổi tiếng nhất thế kỷ với các bức ảnh của Buster Keaton, Gloria Vanderbilt, Pablo Picasso, Robert Oppenheimer, Frank Lloyd Wright và Mae West.
Trong hai thập niên 1970 và 80, Avedon làm việc cho tạp chí Vogue, chụp một số trong những chân dung nổi tiếng nhất của thời đó.
Năm 1992, ông trở thành một trong những người trong ban quản trị của tạp chí New Yorker về phương-diện nhiếp ảnh. Hai năm sau, năm 1994, Bảo tàng viện Whitney thu tập lại công tŕnh hoạt động nhiếp ảnh trong 50 năm của ông bằng cuộc triển lăm mang tên "Richard Avedon : Evidence". Năm 2003, Bảo tàng viện Metropolitan tổ chức cuộc triển lăm "Richard Avedon : Portraits" tại New York.
Những bí mật của Richard Avedon
Richard Avedon là ai ? - nghệ sĩ, nhà báo, hay nhà nhiếp-ảnh thời trang ? Có lẽ ông hội tụ đủ cả ba con người kể trên. Có tâm hồn nhậy cảm của người nghệ sĩ, có cái nh́n hiện thực một cách rất nhanh và sắc bén của một nhà báo... cuối cùng là có cái tài tổng hợp đưa tất cả những con người trên vào những tác phẩm nhiếp ảnh nghệ thuật thời trang, với một kỹ thuật nhiếp ảnh đen trắng công phu nhất...
Những bí quyết nào đă đưa đến sự thành công tiền tài lẫn danh vọng trong sự nghiệp nhiếp ảnh của Richard Avedon? Đây vẫn thường là câu hỏi rất thông thường đặt ra khi người ta suy nghĩ về một nhân vật nổi tiếng nào đó. Điểm nổi bật nhất của Richard Avedon vẫn là loại ảnh chân dung đen trắng có kỹ thuật đạt tới mức độ bậc thầy (Master). Thêm vào đó là những yếu tố không kém phần quan trọng như diễn tả hiện thực một cách suất sắc, đôi khi lẫn một chút siêu thực hay có tính gây shock cho người xem chú ư và phảng phất có kịch tính của điện ảnh...
Thường những bí quyết làm ăn thành công của mọi nghành, nghề đều được giữ ǵn bí mật rất kỹ lưỡng, đôi khi có những nghề chỉ cha truyền con nối. Người chụp ảnh nhà nghề thành công trên thương trường cũng vậy, họ rất ít khi tiết lộ các bí mật nghề nghiệp, những trang bị về dụng cụ nhiếp ảnh... rất đơn giản là v́ muốn độc đáo và có lẽ lư do thương mại là yếu tố chính. Sợ người khác bắt chước sẽ ảnh hưởng tới "nồi cơm" như người ḿnh thường hay nói...
Richard Avedon đă không giấu những bí mật về cách chụp ảnh của ông. Trong môt số báo đặc biệt về bậc thầy nhiếp ảnh nước Mỹ Richard Avedon, tạp chí nhiếp ảnh American Photo xuất bản năm 1994 đă có nhiều bài tiết lộ về những cách chụp ảnh, dụng cụ chụp ảnh và cách bài trí trong một pḥng Studio như thế nào ?
Do nhu cầu công việc về lĩnh vực thương mại nên ông là một nhiếp ảnh gia cần phải trang bị cho ḿnh một cách hoàn hảo về những máy ảnh và dụng cụ chụp ảnh trong một pḥng ảnh thương mại chuyên nghiệp... Đây thực sự là một pḥng chụp ảnh chân dung lư tưởng lại được chính một tài năng lớn nhiếp ảnh điều hành. Dĩ nhiên phải là những người nổi tiếng hay những người có tiền bạc dư dật, hay những công ty có những nhu cầu quảng cáo lớn mới có thể t́m tới đây... trong năm nay 2004 những đại công ty như H&M, Dior và New Levi' s có chiến dịch quảng cáo sản phẩm phí tổn được dự chi tới hàng triệu dollars đă xử dụng ảnh của Richard Avedon.
Bây giờ chúng ta cùng thử bước chân vào thăm pḥng ảnh chân dung nhà nghề của Richar Avedon.
Đặc điểm ảnh của Richard Avedon có kính thước ngoại hạng, nên ông đă lựa chọn, trang bị loại máy ảnh có khổ phim từ trung b́nh (6 x 6 cm) tới khổ phim lớn (8x 10 inch). Đầy đủ các loại đèn chụp và nhiều người phụ tá trong lúc ông chụp.
Khi cần phải chụp ảnh ở ngoài trời, loại máy ảnh ông thường dùng là loại máy ảnh Rolleiflex song-kính, hay Hasselblad 500 CM với viễn kính 150 mm phim 6 x 6 cm. C̣n khi chụp tại studio hay có nhu cầu đặc biệt cần dàn dựng chụp người mẫu ở ngoại cảnh ông thường xử dụng máy ảnh Sinar p1, ống kính Schneider Symar - S 360 mm hoặc ống kính 360 mm Fujinon-W, dùng phim đen trắng khổ lớn 8 x 10 inch. Hiệu quả là ảnh rất sắc nét và trung thực khi có nhu cầu phóng thật lớn.
Loại phim đen trắng căn bản mà Avedon thường dùng với ánh sáng ban ngày là phim đen trắng Kodak Plus-X 6 x 6 cm (125 ASA, mà ông sử dụng ở độ nhạy 80 ASA); ông cũng dùng phim Kodak Tri-X, 400 ASA. Với máy ảnh cỡ lớn dùng phim 8x10 ông dùng loại phim nhà nghề Kodak Tri-X (400 ASA, mà ông sử dụng ở độ nhạy 200 ASA). Khi chụp xong, ông tráng phim trong hóa chất D-76, thời gian tráng phim là khoảng 15 phút hay lâu hơn...
Sau khi rửa h́nh hoàn tất, đôi khi ông tự tay khoanh vùng từng chỗ nhỏ một trên bản ảnh in thử, nhất là những sắc độ đen trắng, trên từng chi tiết của chủ đề cần được nhấn mạnh hay làm nhẹ bớt đi, sau đó ông giao cho những chuyên viên thượng thặng về pḥng tối để hoàn tất. Ảnh phóng ra có kính thước cực lớn, một cỡ giấy ảnh thường được cung cấp cho pḥng ảnh Richard Avedon là giấy cuộn, rộng 50-inch nên cũng là một yếu tố gây sự ngạc nhiên cho người xem.
Phông chụp h́nh chân dung của Avedon luôn chỉ dùng phông màu trắng hoặc màu xám, chính yếu tố đơn giản này đă làm chủ đề nổi bật. Richard Avedon rất chú trọng diễn tả đôi mắt của người mẫu đang đứng trước ống kính của ḿnh. Trong nghệ thuật chụp chân dung Avedon có tài diễn tả chính xác mắt người mẫu. Đôi mắt đóng một vai tṛ hết sức quan trọng, nó biểu lộ tâm hồn, t́nh cảm, cá tính của người đó như thế nào ? Chính những dụng cụ chụp ảnh kể trên đă giúp cho ông diễn tả một cách rơ ràng trung thực.
Các cuộc triển lăm ảnh của Richard Avedon
Có lẽ ảnh chân dung của Richard Avedon là một loại ảnh khổng lồ nhất thế giới. Muốn thực hiện được loại ảnh chân dung như của Avedon không phải chuyện dễ dàng, trước hết phải có tài năng và một điều kiện quan trọng hơn nữa đó là phải có tiền và thật nhiều tiền mới có thể chơi nổi...
Năm 1975, tại cuộc triển lăm ảnh chân dung của Richard Avedon ở Marlborough Gallery, New York đă tạo được ấn tượng rất mạnh cho người xem. Riêng về kích thước cực lớn của ảnh đă là một vấn đề cho nhà b́nh luận, họ đă phải hốt hoảng thốt lên "Ảnh quá lớn...". Bạn thử h́nh dung như chiều cao của ảnh tới hơn 8 feet, chiều rộng lớn hơn 35 feet. Nếu tính ra mét th́ sẽ là cao hơn 2,5 m và rộng hơn 10 m. Chủ đề của ảnh là nhiều khuôn mặt nổi tiếng như Marilyn Monroe, Truman Capote, Igor Stravinsky, The Chicago Seven...
Richard Avedon có những cuộc triển lăm cá-nhân trong suốt cuộc đời nhiếp ảnh như sau : Khởi đi từ năm 1962, măi 8 năm sau, năm 1970, ông chuẩn bị một cuộc triển lăm quan trọng thứ hai tại Minneapolis Institute of Arts với chủ đề: "Richard Avedon, Portraits 1945-1970". Từ đó liên tiếp có các cuộc triển lăm :
1974 Museum of Modern Art, New York
" Jacob Israel Avedon - Portraits of the Photographer' s Father "
1975 Marlborough Gallery, New York
" Portraits " 1969-1975.
1977 Seibu Museum, Tokyo
" Richard Avedon Portraits"
1978 Metropolitan Museum of Art
"Avedon : Photographs 1947-77, Fashion Retrospective"
1979 Dallas Museum of Fine Arts
"Avedon : Photographs 1947-77, Fashion Retrospective"
High Museum of Art, Atlanta, Georgia
"Avedon : Photographs 1947-77, Fashion Retrospective"
Isetan Museum, Tokyo
"Avedon : Photographs 1947-77, Fashion Retrospective"
1980 University Art Museum Fort Worth, Texas
"Avedon : Retrospective 1946-1980, Portraits, Reportage, Fashion Retrospective"
1985 Amon Carter Museum Fort Worth, Texas
"In the American West, Portraits 1979-1984"
1986 San Francisco Museum of Modern Art
"In the American West"
Phoenix Art Museum
"In the American West"
Art Institute of Chicago
"In the American West"
1987 High Museum of Art, Atlanta, Georgia
"In the American West"
1989: International Art Fair, Basel, Switzerland
"In the American West"
1991 Carnegie Museum of Art, Pittsburgh, Pennsylvania
"Brandenburg Gate, East Berlin, New Year's Eve, December 31, 1989 - January 1, 1990"
1994-95 Whitney Museum of American Art, New York
Retrospective "Richard Avedon Evidence 1944-1994" triển-lăm tại :
* Museum Ludwig, Cologne;
* Palazzo Reale, Milan;
* National Portrait Gallery, London;
* Minneapolis Institute of Art, Minneapolis.
1999-2000 Fraenkel Gallery, San Francisco, California
"Early Portraits"
2001 Kunstmuseum Wolfsburg, Wolfsburg, Germany
"In the American West"
Diputacian de Granada, Grenada, Spain
"In the American West"
Fraenkel Gallery, San Francisco, California
"Made in France"
2002 Fundacion la Caixa, Barcelona, Spain
"In the American West"
Fundacion la Caixa, Madrid, Spain
"In the American West"
The Metropolitan Museum of Art, New York
"Richard Avedon : Portraits"
Maria Morris Hambourg, Curator
Exhibition dates: September 26, 2002-January 5, 2003
Exhibition location: Tisch Galleries, Second Floor
Năm 1968, tạp chí Popular Photography tuyển chọn Richard Avedon là một trong mười nhiếp ảnh gia lớn nhất thế giới (One of the World' s Ten Greatest Photographer).
Ngày 2 tháng 10 năm 2004, Richard Avedon vĩnh biệt cơi đời tại San Antonio, Texas v́ bệnh xuất huyết năo, hưởng thọ 81 tuổi.
( Tổng hợp từ nhiều nguồn tài liệu về Richard Avedon)
NDH
Ghi chú : V́ lư-do tác-quyền, chúng tôi không thể tŕnh bày ảnh của Richard Avedon tại đây. Muốn xem ảnh của Richard Avedon, mời độc-giả đánh chữ "richard avedon", rồi click "search the web".
|
