Nhiếp-Ảnh-Gia Nguyễn-Cao Ðàm Nói Chuyện Cùng Các Bạn Ảnh Miền Nam California
(05/29/08)



Nhiếp ảnh gia Bùi Văn Giai nêu lên :

"Trong chiều hướng đem nhiếp ảnh nghệ thuật ở hải ngoại về Việt Nam sau này, tôi nhận thấy chúng ta nên chuẩn bị một tuyển tập một ngàn lẻ một trang để trình bày các tác phẩm của các nhiếp ảnh gia VN hải ngoại..."

Nhiếp ảnh gia Lê Văn Khoa :

"Hội Ảnh cũng đang chuẩn bị một tuyển tập, không phải một ngàn một trăm trang như anh Giai vừa đề cập, mà là khoảng vài trăm trang thôi và Hội Ảnh cũng mong sự đóng góp hình ảnh và phương tiện của các nhiếp ảnh gia hải ngoại".

Và ông nói đùa :
"Chắc chắn trong đó anh Giai sẽ có dịp đóng góp một phần không nhỏ".

Ðáp lại câu hỏi của một quan khách, nhiếp ảnh gia Cao Ðàm trình bày :

"... một số nhiếp ảnh gia như Võ An Ninh, Ðỗ Huân, Nguyễn Mạnh Ðan... vẫn tiếp tục sáng tác, đặc biệt là nhiếp ảnh gia Nguyễn Mạnh Ðan sáng tác rất hăng say, một số khác đã rửa tay gói máy như Nguyễn Văn Chiêm, Trần Lê Sinh... một số tài năng tương đối trẻ của miền Nam như XXX, XXX (2) có cái nhìn theo chiều hướng cũ, vẫn hăng say sáng tác... và họ tránh né Cộng sản rất tài tình, hình ảnh vẫn còn được nhiều người ưa thích..."

Nhiếp ảnh gia Lê Văn Khoa giới thiệu với cụ Cao Ðàm người ảnh nữ giới Phương Châm, vừa cầm máy, lại vừa cầm bút. Cụ tiếp lời :

"Số người nữ cầm máy tương đối đã ít, người viết về nhiếp ảnh lại còn ít hơn, nhất là viết về chuyện vui nhiếp ảnh còn hiếm hơn nữa. Tôi đã được đọc bài viết của chị Phương Châm trong tờ Nắng Mới, văn thể rất dí dỏm, rất dễ thương. Trong làng ảnh VN, viết về trào lộng nhiếp ảnh thì trước đây có anh Mao Trí Thiền, thuộc nhóm ảnh Mạc Ðĩnh Chi, nay không còn nữa. May quá, nay ở hải ngoại chúng ta lại có chị Phương Châm".

Cụ đùa :
"Chị Phương Châm ráng viết, đừng bỏ chúng tôi nhé !" (hội trường vỗ tay).

Cụ Cao Ðàm cũng khuyến khích các bạn trẻ nên viết về bộ môn của mình để trình bày quan điểm và phổ biến kiến thức nhiếp ảnh và khích lệ các bạn yêu thích ảnh trên đường đi tìm chân thiện mỹ.

Cụ Nguyễn Ðức Hồng lên tiếng, cụ đã liên tưởng đến một tờ báo nhiếp ảnh quốc nội (của Cộng sản), in bài của kỹ sư XXX (2) chỉ cách chụp ảnh, dịch cuốn Prisma (3), cuốn sách đã quá lỗi thời, dịch giả đã không có nhiều kiến thức nhiếp ảnh, mà lại còn dịch sai...

Cụ Phạm Văn Mùi cũng lên tiếng, nói rằng đã có vài nhiếp ảnh gia miền Bắc tiếp xúc với cụ những ngày cụ còn ở tại VN, xin chi tiết để viết cuốn Lịch Sử Nhiếp Ảnh Việt Nam; cụ đã giúp một số sử liệu, nhưng sau nhiều sửa soạn, họ cũng vẫn chưa hoàn tất được. Cụ cũng đề cập đến sự việc nhiếp ảnh gia miền Bắc XXX (2) dịch nhiều điều rất "nghộ nghĩnh", cộng thêm vào là những điều do ông ta "sáng tác" thêm, kỹ thuật đó từ trước đến giờ không thấy trong nhiếp ảnh...

Vì các cụ Phạm Văn Mùi, Bùi Quí Lân, Nguyễn Ðức Hồng có việc bận phải rời buổi nói chuyện, các cụ đã chụp chung ảnh kỷ niệm với các tham dự viên cùng cụ Nguyễn Cao Ðàm. Sau đó, buổi nói chuyện lại được tiếp tục. Nhiếp ảnh gia Lê Văn Khoa được mời ngồi "mạn đàm" cùng với cụ Cao Ðàm.

Trong phần mạn đàm, nhiếp ảnh gia Lê Văn Khoa và Cao Ðàm, đã đề cập đến khía cạnh dân tộc tính trong nhiếp ảnh, nhắc lại một buổi hội thảo hồi còn ở VN, kéo dài ba đêm, thành phần thảo luận ngoài một số nhiếp ảnh gia như các cụ Phạm Văn Mùi, Nguyễn Cao Ðàm, Nguyễn Mạnh Ðan, Trần Cao Lĩnh, Trần Ðại Quang, Lê Văn Khoa v.v., còn có các nhà văn, nhà thơ như Song Hồ, Bàng Bá Lân... Sau nhiều thảo luận qua nhiều bộ môn và nhiều khía cạnh, đã không đi được đến một kết luận nào, có thể nói là không kết luận được. Thí dụ như vấn đề không thể bỏ luôn cái khăn rằn, nón lá và con trâu ra khỏi ảnh dân tộc tính, nhưng có trình bày những thứ đó lên ảnh cũng chưa chắc đã thể hiện được dân tộc tính. Nhưng các nhiếp ảnh gia tham dự cuộc hội thảo đều đã sáng tác nhiều tác phẩm nhiếp ảnh được mọi người công nhận là đầy dân tộc tính, tùy theo cảm quan của các tác giả đó. Ðó cũng là điều mà chúng ta gặp ngày nay, nhưng còn tệ hại hơn nữa là chúng ta không ở tại VN, các chất liệu thuần túy VN kể trên cũng không có để mà tạo ảnh. Làm sao ta tìm được những ao thả vịt, cầu khỉ, những tầu dừa nước, xuồng ba lá... mà nếu không có những thứ đó là chúng ta không có ảnh dân tộc tính hay sao ? Thực ra chúng ta, dù có một số người có tên Tây, tên Mỹ, nhưng chúng mình vẫn là người VN, vẫn còn cái rung cảm VN, cái xúc động VN thì chúng tôi thiết nghĩ chúng ta cũng vẫn còn thực hiện được ảnh có dân tộc tính VN.

Nhiếp ảnh gia Cao Ðàm :

"Tôi đã có nhiều lần suy nghĩ, rất ngạc nhiên mà nhận ra rằng, ảnh của người Trung Hoa, dù ở đâu đi nữa, cái nhìn của họ trình bày trên ảnh, nhìn ra cũng vẫn thấy Trung Hoa, còn chúng mình, không biết khi bấm ảnh ở đây, ảnh của mình có thể hiện cái Việt hay không ? Tôi chưa được thấy nhiều ảnh nên chưa giám kết luận".

Nhiếp ảnh gia Lê Văn Khoa :

"Người Trung Hoa đã thể hiện được cái đặc tính Trung Hoa của họ, nhờ vào cách sáng tạo và chất liệu sáng tạo Trung Hoa, còn người Việt chúng ta vẫn chưa có những gì độc đáo tượng trưng cho Việt Nam. Ðó chính là điều chúng ta mong mỏi các bạn ảnh cùng đào sâu, cùng tìm tòi, cùng đóng góp, tạo một kim chỉ nam về dân tộc tính cho các bạn ảnh khác cùng biết..."

Sang phần giải đáp các thắc mắc, chúng tôi thấy được tất cả cái xuất sắc, cái thâm trầm, sự khôn khéo và lanh lẹ tuyệt vời của người ảnh Cao Ðàm.

Bạn ảnh trẻ Phạm Duy Ðính hỏi :

"Cụ Cao Ðàm có đề cập đến vấn đề ảnh của người Trung Hoa, nhìn vào là thấy ngay tính chất Trung Hoa, chúng tôi liên tưởng đến ảnh Việt Nam, xin mạn phép được hỏi cụ, có nhất thiết là người ảnh VN, khi nào sáng tác là phải gò bó trong tính cách VN hay không ? Dân tộc tính có phải là yếu tố mẫu mực để sáng tác ảnh nghệ thuật hay không ? Còn các khuynh hướng sáng tác khác như trừu tượng, siêu hình, lập thể... thưa cụ, cụ nghĩ sao về những khuynh hướng ấy ?"

Nhiếp ảnh gia Cao Ðàm :

"Tôi nghĩ rằng nghệ thuật là một cái gì không gò bó. Nếu gò bó, không còn là nghệ thuật. Vì vậy, sáng tác là phải sáng tác trong tự do (không phải vì chúng ta đang ở Mỹ chúng ta mới đề cập đến vấn đề này !). Nếu gò bó là không có tự do rồi. Theo quan niệm của tôi, tất cả mọi phương cách sáng tác đều tập trung vào vấn đề phát triển nghệ thuật, do đó mình phải được hoàn toàn tự do. Tôi chỉ xin có một điều là tự hỏi xem tác phẩm ấy có ÐẸP hay không ? Không phải cứ vào lãnh vực trừu tượng, siêu hình, lập thể... hay kỹ thuật này, kỹ thuật kia mới là ÐẸP, là MỚI. Ðiều cần thiết, theo thiển ý, là chúng ta có nhuần nhuyễn trong những lãnh vực đó, những kỹ thuật đó hay không, ta có tạo được rung động hay không ? Nếu ta tạo được rung động, mà cái rung động đó lại được xây dựng do cái cảm quan VN, vì ta là người VN, thì được lắm, nên lắm, tôi hoan nghênh hết mình ! Ðó là dân tộc tính đó ! Còn nếu ta học được một vài điều, tưởng là mới mẻ, thực hiện tác phẩm theo lối trả bài, tôi coi như miếng thịt sống, chưa tiêu hóa, không chấp nhận được; còn nếu ta tiêu hóa được, thực hiện cho đến nơi đến chốn, tôi xin hết sức tán thưởng !"

(Tiếp theo)